Nijbroek (Nedersaksisch: Niebroek) is een dorp in de gemeente Voorst in de Nederlandse provincie Gelderland. Het is gelegen tussen Veluwe en IJssel aan de Nijbroekerwetering in de Nijbroekerpolder. Het dorp telt inclusief het buitengebied 970 inwoners.

De Nijbroekse polder was na de ontginning een richterambt. In de Franse tijd veranderde het richterambt in een gemeente die op 1 januari 1818 werd toegevoegd aan de gemeente Voorst.

Geschiedenis

In 1328 verleende graaf Reinald III van Gelre aan Johannes Verenbartensoen en Martijn Willems het recht een grote moerassige wildernis tussen de Veluwe en de IJssel te ontginnen. Hij gaf daarbij aan dat het gebied 'Niebroeck' moest gaan heten. Het natte broekgebied dat vooral uit rivierklei bestond werd ontgonnen volgens het verkavelingspatroon van een veenontginning. Nijbroek werd een polder door het aanleggen van de Bekendijk, de Veluwsedijk, de Kadijk, de Zeedijk en de Vloeddijk. Enkele van zuid naar noord stromende weteringen zorgden voor de afvoer van kwel- en hemelwater dat nabij Hattem in de IJssel werd geloosd. De dijken en weteringen maakten ook dat het gebied toegankelijk was.

Nijbroek wordt beschouwd als een zeer late cope-ontginning. Kenmerkend zijn de haaks op elkaar staande kavels, watergangen en wegen. Boerderijen werden gevestigd langs de aangelegde dijken, vaak op pollen. Aan de Middendijk die vooral ter ontsluiting was aangelegd werd een kerk gebouwd en ontstond de dorpskern van Nijbroek. De gronden van de polder zijn voornamelijk in gebruik als grasland voor de melkveehouderij. De in vroeger eeuwen massaal aangeplante hagen die dienden als veekering zijn na 1900 grotendeels verdwenen.

Bezienswaardigheden

Centraal in het dorp, aan het dorpsplein, ligt de eenbeukige, gotische Hervormde Kerk waarvan het schip en de toren uit de 14e eeuw stammen. In het gebouw zijn muurschilderingen bewaard gebleven. Aan de Vloeddijk ten noorden van het dorp bevindt zich een uitwateringssluisje van kort na 1328. Het verkeerde in vervallen staat en werd daarom na bouwkundig onderzoek in 1990 geheel gerestaureerd. De natuurstenen duiker met houten valschut is, gezien de leeftijd, mogelijk uniek in Nederland. Een aantal grote negentiende-eeuwse herenboerderijen rond het dorp staan geregistreerd als gemeentelijk- of rijksmonument.

Zie ook

• Lijst van rijksmonumenten in Nijbroek
• Lijst van gemeentelijke monumenten in Nijbroek
• Lijst van straatnamen in Nijbroek

Afbeeldingen